Το Χάνι της Γραβιάς αποτελεί το περιώνυμο πανδοχείο, όπου έλαβε χώρα μια από τις πολεμικές εμπλοκές της Επανάστασης του 1821, με νικηφόρα έκβαση για τους Έλληνες. Στη μάχη αυτή, που έγινε στις 8 Μαΐου του 1821, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 άνδρες νίκησε τη στρατιά του Ομέρ Βρυώνη. Η μάχη αυτή έγινε σύμβολο ηρωισμού στα πρώτα χρόνια της Επαναστάσεως.
Το Χάνι της Γραβιάς βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Γερολέκα στη βόρεια έξοδο του στενού της Άμπλιανης, μεταξύ Παρνασσού και Γκιώνας. Ήταν πέρασμα και στάση στο δρόμο που οδηγούσε από Λαμία προς Άμφισσα (Σάλωνα). Όταν το Χάνι δούλευε σαν πανδοχείο το χωριό δεν υπήρχε. Εκεί σταματούσαν όσοι ταξίδευαν, συνήθως έμποροι, μανάβηδες, γυρολόγοι αλλά και κάτοικοι των γύρω χωριών. Εδώ έβρισκαν φαγητό και ξεκούραση για τους ίδιους αλλά και τα ζώα τους, ασφάλεια από αγρίμια και ληστές και προστασία από καιρικές συνθήκες. Το Χάνι ήταν ιδιωτικό, ανήκε σε κάποιον ονόματι Βισβίκης, ο οποίος έμενε σε αυτό με τους δυο γιους του. Το Χάνι αποτελείτο από:
1) το στάβλο, όπου έδεναν και τάιζαν τα ζώα τους, στα οποία έδιναν ιδιαίτερη σημασία για την περιποίησή τους μια και ήταν το μόνο μέσο για τη δουλειά τους, αλλά και για τη μεταφορά τους.
2) τον οντά ή καθιστικό όπου κάθονταν, έτρωγαν και ξεκουράζονταν, συνομιλούσαν, έκλειναν συμφωνίες, εμπορεύονταν την πραμάτειά τους, αντάλλαζαν πληροφορίες για μέρη διαφορετικά που είχε επισκεφθεί ο καθένας και έλεγαν ιστορίες που τους είχαν συμβεί.
3) το πατάρι το οποίο χρησίμευε για ύπνο και ήταν χώρος μεγαλύτερης ασφάλειας, καθώς η σκάλα που ένωνε το χώρο αυτό με το καθιστικό έκλεινε, για να μην υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε αυτό σε περίπτωση κίνδυνου.
4) την κουζίνα με το φούρνο και το πλυσταριό, η οποία βρισκόταν σε ξεχωριστό κτίσμα που έβλεπε στην αυλή. Σε αυτό το χώρο ο χανιτζής έκανε όλη την προετοιμασία του φαγητού που ήταν συνήθως όσπρια ή κάτι συναφή και σπανιότερα κρέας.
5) την τουαλέτα ή απόπατο, φτιαγμένη σε μια γωνιά με σανίδες και μια τρύπα. Πιθανότατα η θέση της ήταν κοντά στο ποτάμι για να καθαρίζεται εύκολα από το τρεχούμενο νερό.
6) τη μεγάλη αυλή με μια πέτρινη βρύση, από όπου έπιναν νερό οι άνθρωποι. Από το κανάλι που βρισκόταν ακριβώς από κάτω έπιναν νερό τα ζώα, ενώ περιμετρικά υπήρχε μια ψηλή μάνδρα, περίπου δύο μέτρα ύψος, για την ασφάλεια των ζώων.
Στο ιστορικό αυτό Χάνι, μετά τη θυσία του Διάκου στην Αλαμάνα, οι οπλαρχηγοί της Στερεάς, Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης, συσκέπτονταν για το πώς θ’ ανακόψουν την πορεία του Ομέρ Βρυώνη και του Κιοσέ Μεχμέτ που με 8.000 στρατό βάδιζαν προς την Άμφισσα. Τότε κατέφθασε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 άνδρες. Αποφασίστηκε οι κύριες δυνάμεις με τον Πανουργιά και τον Δυοβουνιώτη να καταλάβουν οχυρές θέσεις δεξιά και αριστερά της διαβάσεως, και ο Ανδρούτσος να προβάλει άμυνα μέσα από το χάνι. Μαζί του κλείστηκαν ο Γκούρας και άλλοι εκατό. Η τουρκική προφυλακή πλησίασε τις πρωινές ώρες (8 Μαΐου 1821) και ως το μεσημέρι οι υπερασπιστές της Γραβιάς απέκρουσαν τρεις λυσσώδεις εφόδους. Το απόγευμα επιχείρησαν και άλλη έφοδο, αλλά υποχώρησαν με σωρούς πτωμάτων. Όταν έδυσε ο ήλιος, οι πασάδες διέταξαν αποκλεισμό του πανδοχείου και τη μεταφορά κανονιών από τη Λαμία για την εκπόρθησή του.
Τη νύχτα όμως, οι υπερασπιστές κατόρθωσαν να ξεφύγουν όλοι σώοι. Άφησαν στο χάνι μόνο δύο νεκρούς, από τις επιθέσεις της ημέρας, ενώ οι τουρκικές απώλειες έφθασαν τους 423 άνδρες.
Η άμυνα της Γραβιάς ωφέλησε πολύ τον αγώνα, που ήταν ακόμη στις αρχές του, τόσο ψυχολογικά, όσο και πρακτικά καθώς απέτρεψε τους πασάδες από το σχέδιό τους να καταλάβουν την Άμφισσα. Η μάχη αυτή ήταν ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα του Ιερού Αγώνα, καθώς δόθηκε χρόνος, μέχρι το 1825, να απελευθερωθεί η Πελοπόννησος και σταδιακά και η Στερεά Ελλάδα, χάρη στη γενναιότητα αυτού του ήρωα και στην ιδέα του να αιφνιδιάσει τους Τούρκους με αυτό τον τρόπο, την κατάλληλη χρονική στιγμή, πετυχαίνοντας μια τόσο σημαντική νίκη για τη μετέπειτα εξέλιξη της απελευθέρωσης της Ελλάδας.
Το πραγματικό χάνι δε μπόρεσε να σωθεί, αφού μετά τη μάχη εγκαταλείφθηκε και στη θέση των θεμελίων του ανεγέρθηκε αργότερα, το έτος 1888, ως ελάχιστος φόρος τιμής, η Προτομή του ήρωα Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Επιλογή υλικού
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου
Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Login
Υπενθύμιση κωδικού