"Ἱερὰ Προσκυνήματα Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων: τὰ πνευματικὰ μαργαριτάρια τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ρωμηοσύνης"

Μ.Κ.Ο. «Ρωμηοσύνη»
1ο Διεθνὲς Συνέδριο μὲ θέμα «Ἡ Ρωμηοσύνη διαμέσου τῶν αἰώνων»
Ἀμφιθέατρο τοῦ Πολεμικοῦ Μουσείου Ἀθηνῶν
Σάββατο 30 & Κυριακὴ 31 Μαΐου 2009

Εἰσηγητής: κ. Ἀθανάσιος Παλιούρας, Καθηγητὴς Βυζαντινῆς Ἀρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων

Θέμα: «Ἱερὰ Προσκυνήματα τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων: τὰ πνευματικὰ μαργαριτάρια τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ρωμηοσύνης»

Κάθε βαφτισμένος στὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἁγίας Τριάδας, στὸ διάβα τῶν αἰώνων, εἶχε ἕνα ὅραμα: νὰ ἐπισκεφθεῖ τὰ Ἱερὰ Προσκυνήματα τῶν Ἁγίων Τόπων, νὰ γονατίσει καὶ νὰ προσευχηθεῖ στὸν Τάφο τοῦ Χριστοῦ, νὰ προσκυνήσει τὸν Τάφο τῆς Παναγίας, νὰ περιπλανηθεῖ ἐκεῖ ποὺ χάραξαν ἅγια μονοπάτια τὰ βήματα τοῦ Ἰησοῦ, νὰ τὸν συνοδεύσει στὴν Ὁδὸ τοῦ Μαρτυρίου καὶ ὡς τὸ Γολγοθᾶ. Καὶ ἕνα μυρωμένο πρωινὸ νὰ εἰσέλθει στὸν κῆπο, ὅπου ἦταν τὸ λατομημένο μνημεῖο καὶ ἐκεῖ νὰ συναντήσει τὸν ἄγγελο τῆς Ἀναστάσεως, καθὼς τοῦ ἀνακοινώνει τὸ χαρμόσυνο μήνυμα.

Καὶ μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ νὰ παρακαθήσει στὴν Πατριαρχικὴ τράπεζα καὶ νὰ περιηγηθεῖ τὰ Πατριαρχικὰ δώματα, ὅπου στὸ Πατριαρχικὸ Σκευοφυλάκιο οἱ αἰῶνες ἐπισώρευσαν καλλιτεχνικοὺς θησαυρούς, τῆς ἐκφράσεως τῆς πίστης, τὰ ἀριστουργήματα τῶν ἀνθρώπινων χεριῶν, τὰ χρυσοκέντητα ἄμφια τῆς ὑπομονῆς, τὰ ἱερὰ σκεύη τῶν ἐργαστηρίων ποὺ μεταφέρθηκαν ἀπὸ ὅλα τὰ μήκη καὶ τὰ πλάτη τῆς χριστιανικῆς γῆς, τὰ αἰσθητὰ καὶ αἰσθητικὰ ἀντικείμενα τῆς λατρείας, «τὰ μεγάλα τῆς πίστεως κατορθώματα».
Ὅλα ὅσα συναντᾶ ὁ σημερινὸς προσκυνητὴς τῆς Ἁγίας Γῆς θὰ τὰ ὀνόμαζα «πνευματικοὺς καὶ καλλιτεχνικοὺς καρποὺς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ρωμηοσύνης». Τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐπειδὴ ἐδῶ εἶναι ξεκαθαρισμένη καὶ λαμπικαρισμένη ἡ ἀλήθεια, ὅπως διατηρήθηκε ἀλώβητη καὶ καθάρια, καθὼς ἀπομάκρυνε τὶς πλάνες καὶ τὶς ὀμιχλῶδεις ἀμφιβολίες καὶ μέσα ἀπὸ μάχες, ἀγῶνες καὶ ἀγωνίες ἐπέζησε, θριάμβευσε καὶ μεγαλουργεῖ. Τῆς Ρωμηοσύνης, ἐπειδὴ οἱ στεναγμοί, τὰ ὄνειρα, οἱ πίκρες καὶ οἱ ἐλπίδες τῶν Ρωμηῶν Ἀνατολῆς καὶ Δύσης, Βορρᾶ καὶ Νότου, ζυμώθηκαν μὲ τοὺς στεναγμοὺς καὶ τὰ ὄνειρα, τὶς πίκρες καὶ τὶς ἐλπίδες, ποὺ γεύονται κάθε φορὰ τὰ Ἱεροσόλυμα. Ἡ λαχτάρα τῶν Ἱεροσολύμων καὶ τῆς Ἁγίας Γῆς εἶναι ὅραμα ζωῆς γιὰ τοὺς Ὀρθοδόξους, εἶναι ὄνειρο ὁλοζώντανο καὶ κρυφὸς καημὸς γιὰ τοὺς Ρωμηούς.

Τί σημασία ἔχει γιὰ τὸν Ρωμηὸ ἂν δὲν μπόρεσε νὰ ἐπισκεφθεῖ τοὺς Ἁγίους Τόπους, παρόλο τὸν ἀσίγαστο πόθο του; Σημασία ἔχει πὼς τὰ Ἱεροσόλυμα μιὰ ζωὴ τὰ κουβαλάει μέσα του, θησαυρὸ ἀδαπάνητο, μαργαριτάρι πολύτιμο καὶ τρισένδοξο, φῶς καὶ χαρὰ τῆς ἀνθρωπότητας. Ταπεινό, λιτὸ καὶ ἀθόρυβο τὸ Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων καμιὰ δὲν ἔχει σύγκριση μὲ τὰ πλούτη τῆς γῆς, τοῦ κόσμου τοὺς θησαυρούς. Ἡ πνευματικὴ περιουσία του πηγάζει ἀπὸ τὰ σκονισμένα σανδάλια τῶν ποδιῶν τοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ τὴ λυτρωτικὴ φωνὴ τῶν Ἀποστόλων, ἀπὸ τὰ αἵματα τῶν μαρτύρων, ἀπὸ τὴ θυσία τῶν μοναχῶν καὶ τῶν ἀσκητῶν, ἀπὸ τὴν ἀπόφαση τῶν ἁγιοταφιτῶν ποὺ ἔταξαν τὴ ζωή τους νὰ φυλᾶνε «Θερμοπύλες τῆς πίστης», ἀπὸ τὴν ἀδιάκοπη μέριμνα τῶν Ρωμηῶν νὰ μὴν ἐγκαταλείψουν ποτὲ τὰ ἱερὰ καὶ ὅσια μὲ τὰ ὁποῖα ἀνατράφηκαν: «Ἐὰν ἐπιλάθωμαί σου, Ἱερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου, κολληθείη ἡ γλώσσα μου τῷ λάρυγγι μου ἐὰν μὴ σοῦ μνησθῷ» (Ψαλμ. 136, 5-6). Καὶ ἐὰν κάποτε ἔρχονται μπόρες καὶ καταιγίδες ἀπὸ τὴ μεριὰ τῶν ἀνθρώπινων ἀδυναμιῶν, ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ τὰ οἰκονομεῖ. Γι' αὐτὲς τὶς ὧρες εἶχε διακηρύξει, σὲ χαλεποὺς καιρούς, ὁ μέγας ἐκεῖνος Ἀθανάσιος τοῦ ἀδελφοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας: «Νεφύδριον ἐστὶ καὶ θᾶττον παρελεύσεται».

Ἀλλὰ ἡ πορεία εἶναι θαυμαστή. Θὰ θυμηθοῦμε ἐδῶ τὰ Itineraria, τὶς ἱερὲς ἀποδημίες ἀπὸ τὴ Δύση στὴν Ἀνατολὴ μἐ προορισμὸ Ἱεροσόλυμα, Σινᾶ καὶ Ἀλεξάνδρεια καὶ τὶς ἐκδόσεις τῶν «Προσκυνηταρίων» σὲ ὅλες τὶς εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες, ποὺ διηγοῦνταν τάματα καὶ θαύματα, θαυμαστὲς ἱστορίες τῶν Ἁγίων Τόπων, ἁγίων ἀνθρώπων, ἀσκητῶν τῆς ἐρήμου καὶ ἐξῆπτον τὴ φαντασία καὶ προετοίμαζαν τοὺς πιστοὺς καθὼς φύτευαν στὴν καρδιά τους τὴ λαχτάρα καὶ τὸν ἱερὸ πόθο τῆς ἐπίσκεψης τῶν προσκυνημάτων. Ἡ Εὐρώπη ἔτσι σκεφτόταν καὶ δροῦσε. Στὴν Ἀνατολὴ ὅμως ἡ Ρωμηοσύνη εἶχε τὶς δικές της ὑπερβάσεις.

Πόλεις καὶ χωριά, ὀνόματα γνωστὰ καὶ προσφιλῆ σὲ ὅλους, γεωγραφικὰ καὶ ἱστορικὰ σημάδια πάνω στὴ σφαῖρα τῆς γῆς, ἐκεῖ ποὺ περπάτησε ὁ Διδάσκαλος, στὴν ἀκρολιμνιὰ ποὺ ἔγινε ἡ ἀντάμωση μὲ τοὺς μαθητές Του, στὴν πόλη ποὺ ἀνάστησε τὸ μονάκριβο γιὸ τῆς χήρας, στὸ Ὄρος τῶν Μακαρισμῶν, ὅπου κωδικοποίησε τὴν ἠθικὴ ζωὴ τῶν κοινωνιῶν σὲ παγκόσμια κλίμακα, στὸ μαγικὸ βουνὸ ποὺ ντύθηκε τὸ φῶς διδάσκοντας τὴ μεταμόρφωση στὸν ἄνθρωπο, στὸν πιὸ ἀσήμαντο καὶ ὑποβαθμισμένο λόφο τῆς Ἱερουσαλὴμ ποὺ τὸν μετέτρεψε μὲ τὴ Σταύρωσή Του σὲ πανανθρώπινο σύμβολο: Γολγοθᾶς, Βηθλεέμ, Ναζαρέτ, Καισάρεια τῆς Παλαιστίνης, Γέργεσσα, Καπερναούμ. Βηθσαϊδά, Κανᾶ, Σεβάστεια, Ἱεριχώ, Βηθανία, Ἑμμαούς, Ἀριμαθαία, Ἰόππη, Γάζα, λίμνη Τιβεριάδας, θάλασσα τῆς Γαλιλαίας, Ἰορδάνης ποταμός. Ἡ ἱστορία τῆς γῆς ποὺ γράφτηκε μὲ τὶς βροντὲς καὶ ἀστραπὲς τοῦ οὐρανοῦ.

Ἐκεῖ, σὲ αὐτὰ τὰ ἱστορικὰ καὶ ἅγια μετερίζια, Πατριάρχες ἐπώνυμοι, κληρικοὶ ταπεινόφρονες καὶ ἀσκητὲς μὲ ὁράματα, στρατιὲς ὁλόκληρες στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων, ἀφιέρωσαν τὴ ζωή τους, ζωὴ πενίας καὶ χρέους, ἀντίστασης καὶ δημιουργίας, προσευχῆς καὶ προσμονῆς, γιὰ νὰ φτάσουν ὡς τὴν ἐποχή μας ἀνέπαφα καὶ ἀνέγγιχτα τὰ ἱερὰ καὶ ὅσια τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ρωμηοσύνης.

Αὐτὴ εἶναι ἡ πνευματικὴ ὀμορφιὰ καὶ ἡ ἁγιασμένη γοητεία τῆς παράδοσης καὶ τῆς πίστης μας: ἀπὸ τὴν πέτρα πηγάζει τὸ ὕδωρ, ἀπὸ τὸ μαρτύριο γεννιέται ἡ ἐλευθερία, ἀπὸ τὴν ἀντίσταση πλάθεται ἡ δημιουργία, ἀπὸ τὴν ἄσκηση καὶ τὴν ἐσωτερικὴ ζωὴ ἀναπλάθεται ἡ πιὸ δύσκολη ἀρετή, ἡ ταπείνωση, ἀπὸ τὸ θάνατο ἀνυψώνεται ἡ Ἀνάσταση. Αὐτὰ εἶναι τὰ ἱεροσολυμίτικα χρώματα τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ τροφοδοτοῦν ὡς τὰ πέρατα τοῦ κόσμου τὴ μοίρα τῆς Ρωμηοσύνης, ποὺ ἔχει μπολιαστεῖ ἀπὸ αὐτὰ τὰ χαρίσματα: πνευματικὸ ψωμὶ καὶ νερό, ἐλευθερία, δημιουργία καὶ ἀναγέννηση, ταπείνωση καὶ λεβεντιά, ἀντίσταση καὶ ἀνάσταση. Καὶ βέβαια ἀνθρωπιὰ καὶ περηφάνια.

Ἀγρίνιο, 25-05-2009