Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, κατ΄ εικόνα και καθ’ ομοίωση Αυτού, ως το τελειότερο και ωραιότερο δημιούργημά Του, το οποίο μάλιστα προίκισε με σπουδαία πνευματικά χαρίσματα. Ο διάβολος όμως φθόνησε και το Θεό και τον άνθρωπο και ως εχθρός αυτών έβαλε στόχο να εξοντώσει τον άνθρωπο. Και το πέτυχε, χωρίζοντας τον άνθρωπο από το Θεό, την πηγή της ζωής, οδηγώντας αυτόν στην αμαρτία.. Συνέπεια αυτού ήταν οι άνθρωποι να βρίσκονται έξω από τον Παράδεισο και να πεθαίνουν, χάνοντας την αθανασία και το άφθαρτο του σώματος που τους χάριζε απλόχερα ο Θεός στον Παράδεισο.
Ο Θεός, ως Παντογνώστης, γνώριζε ήδη ότι ο διάβολος θα οδηγούσε τον άνθρωπο στο θάνατο. Γι’ αυτό έκανε την ανθρώπινη ψυχή (το άυλο στοιχείο της ύπαρξής του) αθάνατη. Με το σοφό αυτό τρόπο, παρά τη θνητότητα του υλικού σώματος του ανθρώπου, η ψυχή του παραμένει αθάνατη.
Βασικός αίτιος και ηθικός αυτουργός του θανάτου υπήρξε ο διάβολος. Όμως και ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται πολλές φορές φονιάς του εαυτού του. Δεν πρόκειται μόνο για την περίπτωση της αυτοκτονίας, που αποτελεί την ακρότατη και ειδεχθέστατη μορφή φόνου. Πολλοί άνθρωποι φθείρουν και καταστρέφουν την ψυχική και σωματική τους ευεξία και υγεία, με την κακή χρήση των διαφόρων μηχανών (αυτοκινήτων, μοτοσικλετών, εργαλείων), την κατάχρηση φαγητών, ποτών και καπνίσματος, με την άκρατη στέρηση των απαραίτητων τροφών ή τη χρήση ναρκωτικών ουσιών, κλπ.
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου προκαλεί στους ζώντες βαθύ πόνο και μεγάλη θλίψη. Η αθυμία της ψυχής είναι βαριά. Ο θάνατος αποτελεί μεγάλο και δυσβάστακτο χτύπημα για κάθε άνθρωπο. Όμως η θρησκεία μας πρεσβεύει τη συνέχιση της ζωής μετά το θάνατο και την αθανασία της ψυχής.
Βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο του ανθρώπου είναι η αυτοσυνειδησία, η αίσθηση δηλαδή που έχει κάθε άνθρωπος, ότι αποτελεί ένα συγκεκριμένο υποκείμενο. Η αίσθηση του «Εγώ». Οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας διδάσκουν την ιδιάζουσα σχέση ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή του και μετά το θάνατο, λόγω της συμφυΐας ψυχής και σώματος. Το μεν σώμα, ήτοι τα λείψανα του σώματος, φέρουν πάνω τους ανεξίτηλα τα ίχνη της ψυχής και η ψυχή φέρει πάνω της ανεξίτηλα τα αποτυπώματα του σώματος. Την άποψη αυτή επιβεβαιώνει και η εμπειρία της ορθοδόξου παραδόσεως. Τα λείψανα των Αγίων, σφραγισμένα και εμποτισμένα από το μύρο του Αγίου Πνεύματος, που είχαν λάβει στη ζωή τους, ευωδιάζουν και θαυματουργούν.
Ο διαχωρισμός της συμφυΐας ψυχής και σώματος κατά το θάνατο είναι κατ’ αρχήν αφύσικος και έχει αρνητικές συνέπειες και για τα δύο αυτά συστατικά της ανθρώπινης ψυχής. Η ψυχή, μετά το θάνατο, υπάρχει χωρίς το σώμα. Ως εκ τούτου, οι σωματικές λειτουργίες αδρανούν. Αλλά και το σώμα, λόγω της αποσύνδεσής του από την αθάνατη θεϊκή ενέργεια της ψυχής, διαλύεται και αποσυντίθεται.
Ωστόσο, ο διαχωρισμός των δύο συστατικών της ανθρώπινης φύσης, με το θάνατο, έχει και ευεργετικές συνέπειες τόσο για την ψυχή, όσο και το σώμα του ανθρώπου. Με το θάνατο νεκρώνονται οι διάφορες δυσλειτουργίες (αρρώστιες, αναπηρίες, γηρατειά) και τα πάθη του σώματος. Έτσι, το σώμα εισέρχεται σε μια κατάσταση ανάπαυσης και απελευθέρωσης από την κακοπάθεια του σωματικού βίου. Η δε ψυχή, με την απαλλαγή της από το αλλοτριωμένο σώμα, αισθάνεται κάποια ανακούφιση και ελευθερία.
Το αλλοτριωμένο σώμα, εξάλλου, λειτουργεί ως κάλυμμα που κρύβει από την ψυχή τις ουράνιες πραγματικότητες, το Θεό, το πρόσωπο του Θεανθρώπου Χριστού και τις ενέργειες του Αγίου Πνεύματος. Όταν όμως ο θάνατος σχίζει το «καταπέτασμα» του σώματος, η ψυχή αρχίζει να θεάται καθαρά τις άγνωστες πραγματικότητες του ουράνιου κόσμου.
Μπορεί, μάλιστα, κανείς να φανταστεί το συγκλονισμό της ψυχής των απίστων και άθεων ανθρώπων, όταν για μια στιγμή βρεθούν «πρόσωπο προς πρόσωπο» με τον ίδιο το Θεό, με την πραγματικότητα δηλαδή την οποία πεισματικά αρνούνταν. Ισχυρό επίσης συγκλονισμό αισθάνονται οι ψυχές των ανθρώπων εκείνων που αρνούνταν την ύπαρξη των δαιμόνων.
Η ψυχή, ως κέντρο πνευματικής ζωής του ανθρώπου, όχι μόνο συγκεντρώνει όλες τις πνευματικές λειτουργίες του (νου, μνήμη, σκέψη, λόγο, συνομιλία, αίσθηση, παρατήρηση, κρίση, κλπ.), αλλά και διασώζει τις λειτουργίες αυτές και μετά το διαχωρισμό της από το σώμα. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχή του ανθρώπου, μετά το θάνατο, δεν διαλύεται και δεν απορροφάται από κάποιο δήθεν «παγκόσμιο πνεύμα», όπως πρεσβεύουν οι Ινδουιστές και οι Βουδιστές, αλλά εξακολουθεί να έχει πλήρη συναίσθηση (συνείδηση) του εαυτού της, να διατηρεί την αυτοτέλεια της προσωπικής της ύπαρξης (αυτοσυνειδησία, το Εγώ), να φέρει το ίδιο όνομα και να διασώζει (θυμάται) την προσωπική του ιστορική πορεία.
Πηγή υλικού
Περιοδικό «Ορθόδοξη Μαρτυρία», τεύχος 145, Απριλίου – Μαΐου 2009, σελ. 18-19
Επιλογή υλικού
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου, Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Login
Υπενθύμιση κωδικού