Με αφορμή τον εορτασμό των Αγίων Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης σας παραθέτουμε τα κάτωθι συνοπτικά στοιχεία από το βίο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, τα οποία επιβεβαιώνουν το χαρακτηρισμό του ως "θεμελιωτής της Ρωμηοσύνης".
Ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι ένας από τους Βασιλείς, που τίμησαν με την αρετή τής θεοσέβειας τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Βασίλευσε, όντας μονάρχης πάνω από τριάντα χρόνια. Αναμφίβολα, μεγάλος Αυτοκράτορας. Η βασιλεία του υπήρξε από τις πλέον επιτυχείς. Ο χαρακτήρας του «πλήρης πάθους και τόλμης». Στο στρατό, ριψοκίνδυνος στρατηλάτης. Στην αυτοκρατορική αυλή, αγαπά την πολυτέλεια και τη μεγαλοπρέπεια, και ευχαριστείται να δρα και να δημιουργεί. Τρέφει υψηλή συναίσθηση τής αποστολής του. Έχει συνείδηση τού καθήκοντος και εμπιστοσύνη στο Θείο του προορισμό. Υπήρξε ο πρώτος πραγματικός μονάρχης τής Αυτοκρατορίας των Ρωμαίων. Ο Κωνσταντίνος ήταν πεπεισμένος για την αλήθεια τής χριστιανικής Πίστεως, αγαπούσε και τιμούσε ιδιαιτέρως την Εκκλησία και τους εκπροσώπους της. Θεωρούσε καθήκον του να προάγει τα συμφέροντα τής Εκκλησίας και προς τον σκοπό αυτόν συγκαλούσε Συνόδους, εξέδιδε νόμους και διατάξεις και λάμβανε αποφάσεις για το καλό τής Εκκλησίας. Ο Θεός των όλων και πρύτανης τού σύμπαντος κόσμου όρισε τον Κωνσταντίνο άρχοντα και καθηγεμόνα, κάτι που δεν έγινε για κανέναν άλλον από τους ανθρώπους, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ευσέβιος Καισαρείας. Ο Κωνσταντίνος στην εκστρατεία του εναντίον τού Μαξεντίου παρακάλεσε τον Θεό να τον βοηθήσει και ο Θεός έδωσε εναργή δείγματα τής δύναμής Του στον ευσεβή βασιλέα.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι ένας από τους Βασιλείς, που τίμησαν με την αρετή τής θεοσέβειας, τον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Αναμφίβολα μεγάλος Αυτοκράτορας, η βασιλεία του υπήρξε από τις πλέον επιτυχείς. Ο χαρακτήρας του «πλήρης πάθους και τόλμης». Στο στρατό ριψοκίνδυνος στρατηλάτης. Στην αυλή αγαπά την πολυτέλεια, τη μεγαλοπρέπεια, ευχαριστείται να δρα και να δημιουργεί.
Τρέφει υψηλή συναίσθηση τής αποστολής του. Έχει συνείδηση τού καθήκοντος και εμπιστοσύνη στο Θείο προορισμό του. Υπήρξε ο πρώτος πραγματικός μονάρχης τής Αυτοκρατορίας των Ρωμαίων. Ο Κωνσταντίνος ήταν πεπεισμένος για την αλήθεια τής χριστιανικής Πίστεως, αγαπούσε και τιμούσε ιδιαιτέρως την Εκκλησία και τους εκπροσώπους της. Θεωρούσε καθήκον του να προάγει τα συμφέροντα τής Εκκλησίας και προς το σκοπό αυτό συγκαλούσε Συνόδους, εξέδιδε νόμους και διατάξεις και λάμβανε αποφάσεις για το καλό τής Εκκλησίας. Ο Κωνσταντίνος σε όλα τα ζητήματα ενεργούσε συν Θεώ, ποτέ με ωμότητα και τυραννία. Εξέδωσε πληθώρα διαταγμάτων. Συνοπτικά είναι τα εξής:
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΓΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Αξίζει να δούμε το λόγο για τον οποίο έγινε άγιος ο Μέγας Κωνσταντίνος. Για τον ίδιο λόγο που είναι Άγιος ο Ληστής. Για τον ίδιο λόγο που είναι Αγία η Οσία Μαρία Μαγδαληνή. Η Εκκλησία δεν τιμά τα ηθικά του κατορθώματα, αλλά τιμά το γεγονός ότι τον επιλέγει ο Θεός για να τον κάνει σκεύος εκλογής και εκφραστή τής χάριτός του. Η πραγματικά ξεχωριστή ενέργεια τού Μεγάλου Κωνσταντίνου, η οποία τον κατέτασσε στο χώρο των Αγίων ήταν ότι κατέβηκε από τη θέση τού Αυτοκράτορα τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία τού παρείχε θεϊκές τιμές και κατέστησε τον εαυτό του ταπεινό δούλο και θεράποντα τού Παμβασιλέως Χριστού.
Υπάρχουν ενστάσεις για την αγιότητα τού Μ. Κωνσταντίνου, που η Εκκλησία θεοφωτίστως του έδωσε τον τίτλο και τού Ισαποστόλου. Ο Κωνσταντίνος θρήνησε πικρά για τα λάθη του, όπως έκαναν και όλοι οι Άγιοι για τις αμαρτίες τους, πριν φθάσουν στην αγιότητα. Διότι και οι Άγιοι προέρχονται εξ ανθρώπων και όχι εξ αγγέλων.
Μελετώντας όλες τις αρχαίες και τις νεότερες πηγές, υπογραμμίζεται η τιμή τού Μεγάλου Κωνσταντίνου προς τους μάρτυρες. Απεδέχετο πληρέστατα την περί μαρτυρείν και μαρτύρων Θεολογία τής Εκκλησίας και τού απλού λαού τού Θεού. Μάλιστα γονυπετής προσευχόταν μπροστά στους μάρτυρες, κατεσκεύασε δε «μαρτύριον» (τόπον συναγωγής λειψάνων) για να ταφεί μεταξύ των μαρτύρων. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι εξέφρασε την επιθυμία να βαπτισθεί στον Ιορδάνη διότι έμαθε ότι ο Ιορδάνης έχει αγιαστικά ύδατα λόγω τής εκεί Βαπτίσεως τού Ιησού Χριστού.
Ο Κωνσταντίνος εφήρμοζε την πρακτική των Χριστιανών τής εποχής του. Πού κοινωνούσαν στην Αθήνα ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος; Εκκλησιάζονταν στο εκκλησάκι στο Λυκαβηττό, τους Αγίους Ισιδώρους, αλλά βαπτίστηκαν γύρω στα τριάντα δύο τους χρόνια, όταν αισθάνθηκαν ότι προχωρούν στην κάθαρση τής καρδιάς. Ποιος ήταν ο πνευματικός τού Κωνσταντίνου. Δεν ήταν ο Ευσέβιος Νικομηδείας. Ήταν φίλοι και γι’ αυτό το λόγο ζήτησε στις τελευταίες στιγμές από τον επίσκοπο Νικομηδείας να βαπτιστεί. Ο Μέγας Κωνσταντίνος είχε πνευματικό σύμβουλο μια μεγάλη ασκητική μορφή τής εποχής, τον Όσιο Κορδούη, μεγάλο άγιο τής Εκκλησίας τής Κόρδοβας τής Ισπανίας.
Με τη στοχαστική φράση «καν μυριάκις σοφός ει, χρείαν έχεις συμβούλου» ο σπουδαίος ιεράρχης τής Εκκλησίας μας, ο Μέγας Βασίλειος, επιβεβαιώνει τη φυσική αδυναμία τού ανθρώπου να πορευθεί με τις δικές του δυνάμεις μόνο στο δρόμο τής πνευματικής του ανύψωσης. Ο συμβουλευτικός δεσμός αποτελεί κυρίαρχο γνώρισμα στο σύνολο τής Ορθόδοξης πνευματικότητας. Απόηχος αυτών υπήρξε και η γνωριμία τού Κωνσταντίνου με τον Επίσκοπο Κορδούης, Όσιο, η οποία έλαβε χώρα την περίοδο που ο Μέγας Κωνσταντίνος διοικούσε τη δυτική πτέρυγα τής Αυτοκρατορίας στην οποία υπαγόταν και η Κορδούη τής Ισπανίας και σίγουρα μετά τη θεοσημία, τη γνωστή ως «εν τούτω νίκα».
Ο Επίσκοπος Κορδούης, Όσιος, χαρακτηρίζεται από αξιόλογη θεολογική συγκρότηση, σοβαρότητα και σεμνότητα τού χαρακτήρα του, το υψηλό αίσθημα ευθύνης τής αποστολής του και την αποποίηση τής προσωπικής του προβολής. Όλα αυτά τον κατέστησαν σύντομα «πίστει και βίω επίσημον» σε ολόκληρη την επικράτεια. Ο Μ. Αθανάσιος τον αποκαλεί πατέρα των Συνοδικών και Μέγα Όσιο, ενώ ο Ευσέβιος Καισαρείας τον αποκαλεί πάνυ βοώμενο, δηλαδή πολυσυζητημένο, πασίγνωστο. Από τους μεταγενέστερους συγγραφείς ο Άγ. Νικόδημος γράφει ότι «έλαμπεν εις την άσκησιν και αρετήν, ενώ ο Μητροπολίτης Μελέτιος εκτιμά ότι εστάθη ομολογητής του Χριστού διαβεβοημένος, φέρων εν εαυτώ τα εντυπωθέντα διά το όνομα αυτού στίγματα, εις τον υπό του Διοκλητιανού κατά των Χριστιανών διωγμόν». Αντίστοιχα ο Σωκράτης και ο Γελάσιος ο Κυζικηνός, τον χαρακτηρίζουν άξιο εμπιστοσύνης, τον οποίο ο Αυτοκράτορας αγαπούσε πολύ και έτρεφε την ύψιστη εκτίμηση για αυτόν.
Ο Όσιος διαδραμάτισε πολύ ενεργητικό ρόλο στο πλευρό τού Αυτοκράτορα, τόσο κατά την προσυνοδική περίοδο, όσο και κατά τη διάρκεια των εργασιών τής Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια. Πηγές αναφέρουν ότι μετά το πέρας τής Συνόδου έπαυσε να υφίσταται η συμβουλευτική παρουσία του στο πλευρό τού Κωνσταντίνου, κάτι που αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα για τον Αυτοκράτορα. Η έλλειψη τής πνευματικής καθοδήγησης οδήγησε τον Κωνσταντίνο σε δογματικές παλινδρομήσεις μετά την Οικουμενική Σύνοδο, ενώ είχε ως αποτέλεσμα να υποκύψει στη δόλια συμπεριφορά τού Άρειου, ενώ θα κατόρθωνε να αναχαιτίσει τη βουλιμία τού Ευσέβιου Νικομήδειας, θύματα τής οποίας υπήρξαν επιφανείς Πατέρες τής Εκκλησίας μας.
Ο Όσιος, πιθανόν, χάρις στη σεμνότητα και την ταπεινότητά του δεν επιθυμούσε πλέον την παραμονή του μέσα στο αυτοκρατορικό περιβάλλον. Πεπεισμένος ότι η αποστολή του δίπλα στον Κωνσταντίνο περαιώθηκε με τη λήξη των εργασιών τής Συνόδου ο Όσιος αναχώρησε για την Κορδούη, όπου ήταν ο τόπος τής ποιμαντικής του διακονίας. Εμφανίζεται ξανά το 342 στη Σύνοδο τής Σαρδικής, μετά το θάνατο τού Κωνσταντίνου, σε μια περίοδο που η δογματική διαμάχη κορυφώνεται. Παρά το γήρας και τα προβλήματα υγείας που είχε, έφτασε στη Σαρδική για να δώσει τον προσωπικό του αγώνα κατά των Αρειανών. Στη Σύνοδο συμμετείχε ως Έξαρχος. Ωστόσο ο μεγάλος αριθμός των Αρειανών που συμμετείχαν, είχε ως αποτέλεσμα να καθαιρεθεί ο Όσιος και να εξορισθεί. Λίγα χρόνια αργότερα πέθανε εξόριστος. Η Εκκλησία μας τον έχει κατατάξει στους Αγίους της και τιμά τη μνήμη του στις 27 Αυγούστου.
Ο Κωνσταντίνος οφείλει πολλά στην πνευματική του καθοδήγηση. Κατέστη κήρυκας τής αλήθειας σε όλους και έλαβε πρόνοια για τα κοινωφελή και τα χρήσιμα. Επάξια υπήρξε ο προασπιστής και φύλακας τού Θεού, έφερε εναργείς επικουρίες στους πολέμους, φθορές κατά των εχθρών και των επίβουλων, δεξιώσεις σε κινδύνους, ευπορίες για τους απόρους, αντιλήψεις στις ερημιές, ευρέσεις σε αμήχανες καταστάσεις, προγνώσεις για τα μέλλοντα, τις προμήθειες για τα πάντα, τις σκέψεις περί των αδήλων, τις επιχειρήσεις μεγάλων εγχειρημάτων, τις πολιτικές οικονομίες, τις διοικήσεις των στρατοπέδων, τις διορθώσεις καθ’ έκαστον, τις διατάξεις περί των κοινών, τις βιωφελείς νομοθεσίες. Αυτά αποτελούν λαμπρά τεκμήρια τής χρήσης τής σωτήριας δύναμης, καθώς ανέδειξε τον ευκτήριο οίκο τρόπαιο τής νίκης κατά τού θανάτου για όλους τους ανθρώπους, τον άγιο ναό τού Θεού, λαμπρά και μεγάλα περικαλλή αφιερώματα τής αθάνατης ζωής και τής ένθεης βασιλείας και τα πρέποντα αναθήματα στον παμβασιλέα Σωτήρα για τη νίκη του. Και προκήρυξε τον ουράνιο λόγο τού Θεού και την ευσεβή και φιλόθεη ομολογία με λαμπρές και ασκίαστες φωνές, με έργα και λόγια, νικητής και τροπαιούχος.
Κοσμοϊστορικός υπήρξε ο αγώνας τού όντως Μεγάλου Κωνσταντίνου, διότι άλλαξε τη ροή τής ιστορίας και ανέτρεψε το βαθιά ριζωμένο και καλά οργανωμένο κόσμο τής ειδωλολατρίας. Σταμάτησε τους διωγμούς κατά των Χριστιανών και στήριξε πολυτρόπως την παρουσία και τη λειτουργία τής Εκκλησίας στους πολυτάραχους εκείνους καιρούς. Ο Ισαπόστολος Άγιος Κωνσταντίνος, ως νέος Απόστολος Παύλος έγινε ο Γενάρχης τής Ρωμηοσύνης, που συνένωσε την ανώτατη ανθρώπινη κορύφωση, που είχε επιτύχει ο Ελληνισμός, με τη Σταυρική Θυσία τού Θεανθρώπου Ιησού Χριστού, ο οποίος ήλθε στον κόσμο «σῶσαι τὸ ἀπολωλὸς» γένος των ανθρώπων από την αμαρτία και το θάνατο.
Η αποστολή, η όλη πορεία και ο αγώνας τού Μεγάλου Κωνσταντίνου είναι ασφαλώς θεοστήρικτη και αποτελεί μια νέα μεγάλη ευλογία τού Θεού προς τους ανθρώπους, που κινδύνευσαν και πάλι, να χάσουν από πλάνη και άγνοια τη Σταυρική Προσφορά τού Κυρίου και να εκτραπούν σε δρόμους απώλειας. Για αυτό η Εκκλησία τον ονόμασε Άγιο και Ισαπόστολο. Η δε Ιστορία τον χαρακτήρισε Μέγα, διότι πραγματικά υπήρξε μέγας και συγκαταλέγεται μεταξύ των δύο – τριών αληθινά μεγάλων ηγετών, οι οποίοι άλλαξαν την πορεία τού κόσμου, όπως π.χ. ο Μέγας Αλέξανδρος. Μέγας λοιπόν και κατά Θεόν και κατά κόσμον, έζησε μια πολυτάραχη και δύσκολη ζωή, η οποία παράλληλα με τη ζωή τής Αγίας Μητέρας του Ελένης και επίσης Ισαποστόλου, ήταν θεοσκεπής.
Πηγή υλικού
Αικατερίνης Διαμαντοπούλου, Ο βίος του Μ. Κωνσταντίνου κατά τον Ευσέβιο Καισαρείας: ο Αυτοκράτωρ ως θεμελιωτής της Ρωμησούνης
Επιλογή υλικού
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου, Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων